Even niets

Misschien wel de belangrijkste woorden van de Qigong les. Maar waar hebben we het dan over?

Foto: Johanna de Caluwé

Inleiding

Het zijn maar twee woordjes, maar wel twee woordjes die deelnemers van de online GHIA Qigong groep regelmatig horen uit mijn mond: “Even niets”¹. In dit artikel vertel ik meer over het belang van deze twee woordjes en leg ik uit dat de Qigong les maar half zo effectief en plezierig zou zijn als ik ze niet zou gebruiken².

Resultaatgericht

Eén van de dingen waar we allemaal mee te maken hebben, is dat we in een maatschappij leven die gericht is op resultaten. Werken, mee kunnen komen, prestaties leveren, opdrachten kunnen uitvoeren, aan criteria voldoen, sociaal zijn. De meeste mensen zijn er zo aan gewend dat ze niet beter weten dan dat altijd maar doorgaan de enige weg is. Zoals Herman Finkers zo mooi zei “dat is er met de paplepel ingeslagen”… Zelfs ontspannen of mindful bewegen wordt iets wat je DOET en dat dan dus ook iets op MOET leveren: het resultaat ontspanning of je prettig voelen in je lijf.

Als het zo simpel zou zijn, dan waren er niet zoveel mensen met een lichaam dat GHIA draagt. Mensen met GHIA leven in dezelfde maatschappij en hebben waarschijnlijk ook goed geleerd om resultaatgericht te zijn: proberen zo min mogelijk klachten te hebben om er tóch bij te horen of mee te doen door vaker dan gezond voor hen is grenzen te overschrijden. Het is een spanningsveld dat mensen met GHIA vaak maar al te goed kennen.

Wat doen we in de Qigong les?

Qigong gaat over het cultiveren van levensenergie, laten we zeggen “het (weer) laten stromen van levensenergie”. Dat suggereert dat het nu misschien niet (zo goed) stroomt³, en bij mensen met GHIA is dat denk ik best vaak het geval. Over hoe dat werkt, zal ik een andere keer een artikel schrijven. Nu eerst even over wat we doen in de les.

Als ik het beeld van het laten stromen van energie doortrek naar de oefeningen die we doen, dan zijn we allereerst bezig om de kanalen te openen waar die energie vervolgens door mag stromen. In de meeste lichamen waar niet met aandacht in geleefd wordt (ook die zonder GHIA), is meer spanning dan nodig. Spanning is contractie en dit heeft altijd een soort sluitende, knijpende kwaliteit. Door een dichtgeknepen leiding kan energie moeilijker stromen.

Dat is de reden dat we a) langzaam bewegen; en b) met zorgzame aandacht (oftewel mindful) bewegen. Het geeft ons de gelegenheid op een open manier te leren luisteren naar de informatie die ons lichaam ons geeft. We kunnen ook meer bewust zijn wanneer we een bewegingsgrens ontmoeten en we helpen onszelf om in een flow te komen van actie en rust.

De flow van actie en rust

De Qigong bewegingen zijn aan de ene kant actief (yang). Aan de andere kant is het een vorm van actie waarin veel rust (yin) zit, want we proberen de resultaatgerichtheid niet aan te wakkeren. Patronen zitten diep, dus daar hebben we dan wel regelmatig tijdens de les een herinnering voor nodig, en daar heb ik dan weer andere woorden voor … 😉 (raad ze en schrijf ze in de comments!).

De rust die we nemen aan het eind van de beweging en bij het “even niets” tussen de bewegingen door is een rust (yin) die gevuld is met zachte actie (yang). Actie waar geen “doen” in zit, maar een natuurlijke en meer biologische actie, die zich op weefsel- en celniveau afspeelt, waarin flow kan zijn, herstel plaatsvindt, afvalstoffen in beweging worden gebracht en informatie over het bewegen wordt opgeslagen. De ingeboren intelligentie en het lerend vermogen van het lichaam – ja, ook van een lichaam met GHIA – kan iets van haar helende werk doen, hoe klein of aarzelend ook.

Yin in yang, yang in yin:

Foto: Дмитрий Хрусталев-Григорьев on Unsplash

Resultaat zonder resultaat

Op deze manier bewegen kan ertoe leiden dat we ons lichaam iets meegeven, een boodschap. Het bericht dat we aan het lichaam hopen te geven, bevat onder andere de compassievolle boodschap dat het nu veilig is, dat het lichaam mág ontspannen (maar dat het niet verplicht is; het lichaam mag haar eigen weg of tempo hierin volgen), en dat de bewoner van het lichaam een positieve intentie heeft om goed voor dat lichaam te zorgen.

Wat we ook kunnen leren is dat er verschillende kwaliteiten van beweging zijn, dat een resultaat- of prestatiegerichte beweging misschien heel bekend voelt, maar lang niet altijd nodig is. De zachte(re) kwaliteiten van de Qigong beweging zijn minder resultaatgericht, maar niet per se minder effectief.

Mooie resultaten zonder dat we daarnaar streefden.

Wat gebeurt er tijdens “even niets”?

Naast de eerder genoemde hersteltijd, waarin hopelijk iets van energie kan stromen en helende kwaliteiten hun werk kunnen doen, kan er ook op geestelijk- en misschien zelfs op spiritueel niveau een en ander gebeuren.

Je bent bij jezelf

Dat klinkt als een open deur, want waar zou je anders kunnen zijn? Mensen met GHIA hebben daar vaak wel een idee bij … Tijdens “even niets” ben je bij jezelf, zo goed als dat op dat moment haalbaar is voor je. Waar we bij de oefeningen de energie weer wat laten stromen, zorgen we er bij “even niets” zo goed mogelijk voor dat die energie niet direct weer weglekt. Onze houding van licht onderuit gezakt zitten en de handen ineen gevouwen op de buik of om je heen (de “zelf-hug”) is daarbij helpend.

Er is ruimte

Zo kan er tijdens het “even niets” en het bij jezelf zijn wat afstand zijn tussen lichaam en bewoner. Geen afstand in de zin van dissociatie (iets wat veel mensen met GHIA goed kennen), maar een afstand met verbondenheid, waarin je als bewoner van dat lichaam wat minder “vast zit” in dat lijf en het meer kunt beschouwen en gadeslaan⁴. Er kan iets van ruimte ontstaan; een heilzame ruimte waarin ook de geest zich wat vrijer kan bewegen.

Je wordt gedragen

Daarnaast word je tijdens “even niets” opnieuw bewust van je gronding of aarding. Het kan erg helpend zijn om te voelen dat je gedragen wordt door je stoel of de grond. Het raakt mijzelf ook nog regelmatig als ik me echt bewust wordt dat ik uiteindelijk – via stoel of meditatiekussen, vloer en fundering – door onze Moeder Aarde gedragen wordt. Als jouw GHIA verband houdt met gebeurtenissen rond je geboorte, kan dit een gevoel zijn waaraan je jezelf regelmatig mag herinneren. Ook jij wordt gedragen.

Je bent niet alleen

Extra helpend kan het zijn dat je je tijdens “even niets” weer bewust wordt dat je niet alleen bent in de Qigong les. We zijn met meer dan 20 mensen, waarvan je de meeste (ook al ken je ze niet persoonlijk) mag beschouwen als lotgenoten. Hoe alleen je je misschien soms ook voelt met jouw GHIA, in de Qigong les zijn we samen. Met elkaar creëren we een veld van liefdevolle en heilzame energie waarin je mag wennen aan “even niets” en daarin mag rusten.

Samen dragen we het veld

Jij wordt gedragen én jij helpt mee dit veld te dragen. Soms heeft een deelnemer het even wat moeilijker; dan kan het veld dat helpen dragen, want er zijn ook altijd deelnemers die er wat beter bij zitten.

Ook al voel jij dit niet, dat wil niet zeggen dat het niet zo is. In talloze groepslessen heb ik dit leren voelen en erop leren vertrouwen. Dit zijn allemaal kwaliteiten die tijdens “even niets” kenbaar worden. Ik hoop iets van dat vertrouwen aan je over te brengen. Het helpt met een beetje geluk om even of iets langer “in het midden” te zijn.

En zonder “even niets”?

Zonder “even niets” zouden al deze bovenstaande gevolgen en ervaringen – die allemaal een apart artikel waard zijn – minstens veel minder zijn. De kans is groter dat de les zou bestaan uit drie kwartier waarin we bewegen, maar niet de tijd nemen om er ook van te leren op lichaams-, weefsel- en celniveau of om de opgedane ervaringen een plekje te geven. Dan komt het al dicht bij gymnastiek (wat overigens ook zijn waarde heeft, maar niet tijdens de GHIA Qigong) en ligt ook de kans op teleurstelling weer meer op loer.

De paradox is dus dat de tijd nemen voor “even niets” meer oplevert (sorry voor dat gevaarlijke resultaatwoord …) dan meer bewegen en minder “even niets”.
Iets wat iedere rechtgeaarde Taoïst als muziek in de oren klinkt.

Ieder op de eigen manier en op eigen tempo

Het is voor iedereen iedere week weer anders. Bovenstaande voelt voor jou misschien (nu nog) niet zo. Een lichaam waar veel angst in woont of dat erg schrikachtig is, raakt misschien snel in de war en kan de verstilling van “even niets” gaan verwarren met de verstarring van gevaar. Zonder dat hier woorden voor zijn; veel GHIA heeft immers zijn wortels in de preverbale periode, die vroege periode van het leven waarin we nog geen taal hadden.

Ook aan “even niets” moeten we wennen, daar is niets raars aan.

Tijdens een recent weekje Ameland zag ik in een aantal foto’s⁵ een analogie die misschien helpend is.

Steeds meer niets

In het begin is “even niets” eigenlijk nog best wel veel niet-niets, dus iets. Er zijn nog wat golven, er waait nog een wind die schuim op de golven veroorzaakt. De zichtbare grond heeft veel weg van drijfzand. En toch is het misschien al iets rustiger dan daarvoor. Maar er is nog geen beeld van hoe rustig het zou kúnnen zijn …

Dan komt er een moment dat er iets minder iets en iets meer niets is …
Er zijn minder golven en er lijkt wat vaste grond te zijn. Op sommige plekken is de grond echter nog zacht en kun je er een beetje in wegzakken. Dat kan best even wat wiebelig voelen.

Als het te eng wordt, geef je jezelf weer even wat meer iets en wat minder niets.
No problem! En toch ook een moment dat misschien al iets van een belofte inhoudt …

En dan kan er zomaar opeens een moment zijn dat “even niets” ook echt even niets is. Een moment met een gouden randje … De golven zijn rustig en er is vaste grond.

Een moment van “even niets” waarin het lichaam mag doen wat het nodig heeft om de levensenergie weer wat meer te laten stromen. Iets wat wij als bewoners niet hoeven te doen, maar waarop we mogen leren vertrouwen. Kijk eens naar de ruimte die er is … Hè hè …

Gadeslaan wat er gebeurt. Rusten in de adem. Oefenen met zijn bij wat er is, ook al is dat misschien minder vredig dan ik beschrijf.

Het komt voort uit een liefdevolle houding. Het lichaam heeft haar bewoner willen beschermen en kon het niet beter of anders doen dan het destijds, in die tijd vol stress en dreiging, gedaan heeft. Een liefdevolle houding dwing je niet af (dat zou niet liefdevol zijn). In de Qigong les geven we het lichaam tijd om schrikachtigheid los te laten en liefde te laten groeien.

In het “even niets” zijn we hier getuige van. Zonder inspanning, maar niet passief. Het is meditatief. Je bent even “in het midden”.

Lichaamsmeditatie

“Even niets” wordt zo een moment van goede zelfzorg, van hernieuwde kennismaking met een lichaam dat een geschiedenis van veel stress en dreiging kent. Ook een moment van meditatief en compassievol naar dat lichaam kijken, erin voelen en er misschien weer een beetje meer in gaan wonen.

Zonder dat er sprake is van enig moeten of enige resultaatgerichtheid. “Even niets” is ook jezelf toestemming geven om even niets van dit alles te hoeven, maar om alleen maar even te zijn met je lichaam zoals het is, met jezelf zoals je op dat moment bent. Een magisch moment van acceptatie; van vrede hebben met de realiteit, zonder toevoeging van een oordeel of van andere hersenruis.

Helemaal niet “even niets” dus, maar een moment van volheid.

Ik wens alle deelnemers van de online GHIA Qigong veel momenten van “even niets” en “in het midden” zijn toe.

1. Deze woorden zijn bij mij ingeprent door mijn eigen Tai Chi leraar; Laura Stone. Ik ben dankbaar dat ze mij heeft meegenomen op het pad van Tai Chi, me heeft gestimuleerd mijn eigen weg te vinden en te ontdekken wat ik zelf compassievol lichaamswerk ben gaan noemen. Hier is uiteindelijk de wekelijkse GHIA Qigong les uit voortgekomen.

2. Er is niet aan te ontkomen, vrees ik, dat mijn beschrijvingen niet voor iedereen gelden of door iedereen zo gevoeld worden als ik beschrijf. Ook niet voor iedere deelnemer van de GHIA Qigong les. Ik hoop dat het artikel helpend is voor veel mensen. In de comments hieronder of de chat van terugnaarhetmidden.nl is plaats voor nadere uitwisseling. Wie weet kan er ooit een tweede en betere versie van dit artikel groeien.

3. “Niet zo goed stroomt” kan slaan op blokkades waarop energie niet stroomt of op een gebrek aan begrenzing waardoor energie “weglekt”. Bij GHIA kan beide tegelijk gaande zijn.

4. “Gadeslaan”. Een prachtig ouderwets woord dat precies uitdrukt wat we meer willen oefenen: zonder oordeel of zelfkritiek het lichaam ervaren, weten wat er gebeurt zonder gevangen te worden in die eindeloze innerlijke monoloog of gedachtenruis.

5. Foto credits: Johanna de Caluwé.