Neuroceptie en Proprioceptie

Wie neemt wat waar???

Toen ik nog als neuroloog werkte en nog niet als therapeut, kende ik alleen het woord proprioceptie. Dat is niet zo raar, want het woord ‘neuroceptie’ is pas later in de wereld geholpen, maar niet door een arts. Neurologen zullen je nog steeds niet begrijpend aankijken als je dit woord zegt…!

Neuroceptie is namelijk een term die in het leven is geroepen door Stephen Porges, de man ‘van de polyvagaaltheorie’.

Neuroceptie is, kortgezegd, wat de hersenen doen als ze voortdurend onbewust scannen op veiligheid of onveiligheid.

Zowel Ronald de Caluwé als ikzelf, schreven al eerder iets over neuroceptie. Je kunt dat hieronder lezen via de links:

Ronald: Neuroceptie

Saskia: Polyvagaal theorie en Neurceptie

Proprioceptie is een term die neurologen wel kennen en ook gebruiken. Dit is het waarnemen via sensoren in je lijf, waar je lijf zich bevindt en in welke stand het zich bevindt. Of je nu staat, ligt, loopt, zweeft, danst….

Hiervoor heb je rek- en druksensortjes nodig, die zich in huid, pezen, fascies, spieren en botten bevinden. En zenuwen die vanuit deze sensortjes de informatie brengen naar de hersenen. Ook proprioceptie vindt grotendeels onbewust plaats. Anders zou je gek worden van al die informatie! Maar deze ‘inside information’ is wel hard nodig, voor het stabiel kunnen zitten, lopen, bewegen, zonder dat je er heel hard over na hoeft te denken.

Wikipedia over proprioceptie

Mensen met zenuwaandoeningen missen informatie van proprioceptie, bijvoorbeeld vanuit hun voeten en benen. Een voorbeeld is een aandoening die ‘polyneuropathie’ heet. O.a. mensen met diabetes (suikerziekte) kunnen hier op latere leeftijd last van krijgen. Zij voelen zich duizelig en zijn wankel op de been. Ze krijgen geen informatie meer over waar hun voeten en benen zich bevinden. Ze zullen hun visuele systeem (hun ogen..) moeten gebruiken daarvoor. Of een rollator (dat helpt met het voelen via de handvatten waar het lichaam is). Terwijl mensen met gezonde zenuwen met de ogen dicht en zonder zich vast te hoeven houden, meteen en zomaar weten welke stand hun benen en voeten hebben. Heel ingenieus hoe dat werkt! Overigens heb je voor een goede balans ook wel andere zenuwstelselgebieden nodig: dat wil de neuroloog in mij ook nog wel even kwijt. Bijvoorbeeld een goed evenwichtsorgaan en goed functionerende kleine hersenen.

Video van iemand die verminderde proprioceptie heeft in de benen

Mensen met trauma in het verleden, hebben wél normaal werkende trek en druk sensoren en normaal werkende zenuwen. Bij hen kan er echter op ‘centraal niveau’, dat wil zeggen, in de gebieden van de hersenen waar de informatie binnenkomt, een demping ingeschakeld zijn. Dit was destijds een handige aanpassing om niet teveel te hoeven voelen van het lijf. Deze aanpassing is onbewust opgetreden.

Maar dat betekent ook, dat zij op latere leeftijd, bij nog steeds ingeschakelde demping, minder stabiel in hun lijf zitten. Niet zo duidelijk als in bovenstaande video van een man met ‘polyneuropathie’. Het is meer subtiel. Het is een vorm van ‘ontlichaming’, daar waar ‘belichaming’ geboden is. Over belichaming volgt hopelijk een keer een volgend blog.

Een andere reden voor minder gevoel van het lijf, voor te weinig belichaming, zit hem in het te weinig hebben ervaren van vastgehouden worden, van aangeraakt worden als baby of jong kind. Of misschien te weinig hebben kunnen ervaren van vrije beweging. Op die manier leert een lijf minder te ervaren waar het is. Hersenen worden getraind via ervaringen en de vroegste doen er het meeste toe.

Soms zijn mensen die trauma dragen fysiek onhandig, omdat het lijf foutjes maakt qua inschatting waar het zich in de ruimte bevindt. Dit heeft ook te maken met een ‘centrale rem’ op de proprioceptie, terwijl de zenuwen allemaal prima werken.

Soms kunnen mensen met trauma echt minder gevoel in de huid waarnemen vooral als het angstniveau hoog is. Ikzelf ervaarde dit ooit zelf, toen ik sterk ontregeld was en een massage van mijn voeten kreeg. De huid van mijn voeten was verdoofd, precies tot aan mijn enkels, met een ‘scherpe circulaire grens’. Neurologen weten dat een dergelijke scherpe grens van niet goed voelen, naar wel weer voelen, een ‘functionele neurologische stoornis’ is. Dat betekent: het wordt geregeld op centraal niveau en de oorzaak is gelegen in blokkades van waarnemen door psychische ontregeling, met name trauma. Ik vond het bijzonder om dit eens aan mijn eigen lijf te mogen meemaken. Ik was ook vol bewondering voor mijn hersenen dat ze dit zomaar konden, het gevoel uitschakelen als iemand me wilde aanraken. Gelukkig kwam het gevoel aan het eind van de massage weer wat terug en nu ‘doen mijn voeten dit niet meer’ (d.w.z.: mijn hersenen!), want ik voel me inmiddels helemaal veilig bij de massagetherapeut.

Website functionele neurologische stoornissen

Voor een gevoel van ‘zelf’, dat je er bent en bestaat, is proprioceptie nodig! En om je minder angstig te voelen, meer stevig als mens, is de centrale demping niet zo handig.

Je kunt aandacht wel steeds meer leren richten op wat je van binnen voelt aan druk of rek. Met nieuwsgierigheid natuurlijk! Dat traint je hersenen, het zet gaandeweg de aangeleerde demping buiten spel. Het kan bij mensen met GHIA in het zenuwstelsel ook nog kalmerend werken om de proprioceptie bewuster te gaan inzetten. Dit hebben we in een van de GHIA-Qigong lessen geoefend met wrijven en drukken op de huid en botten, gewrichten (met verschillende maten van druk). Ook alle bewegings- en rek-oefeningen in de GHIA-qigong groep, leveren op deze manier uiteindelijk hopelijk bij aan een beter en stabiel lichaams- en zelfgevoel bij iemand met GHIA/trauma in het lijf.

En dan komt het er natuurlijk wel op aan, dat de NEUROCEPTIE, die ‘onbewuste gevaars/veiligheidswaarnemer’ de gevoelens die binnenkomen via PROPRIOCEPTIE, leert zien als veilig!

Daarom is het behulpzaam om zulke ‘proprioceptieve oefeningen’ te doen in een veilige omgeving, waardoor je je nieuwsgierig en rustig voelt. In de GHIA-Qigong lessen proberen we een dergelijke omgeving te creëren, waarin we samen kunnen oefenen, ervaren en onze ervaringen kunnen delen.

Wie weet, bedenkt Ronald met zijn gevoel voor taalgrapjes, nog wel eens een andere vorm van CEPTIE… Wie weet: QI-CEPTIE??